Vladimir Antonovič Dibo Foto M. Mijušković
Intervju: Vladimir Antonovič Dibo, ruski akademik, akcentolog
Pre oko 3.200 godina Sloveni su se odvojili od Balta i počeli naseljavati jugoistočnu Evropu
Međunarodna konferencija iz baltoslovenske akcentologije „Ivoba“ (IWoBA) svake godine okuplja vodeće svetske naučnike koji rade na analizi i rekonstrukciji akcenatskih sistema baltičkih, slovenskih i drugih indoevropskih jezika. Ovih dana održana je u Novom Sadu, a među najuglednijim učesnicima bio je akademik Vladimir Antonovič Dibo iz Rusije, koji je ceo život posvetio veoma složenim pitanjima akcentuacije različitih jezika i duboke prajezičke rekonstrukcije.
Kakav je značaj baltoslovenske akcentologije za proučavanje jezičke problematike na teritorijama gde su živeli i žive Balti i Sloveni? Šta ih povezuje u jezičkom pogledu?
Prema lingvističkim i arheološkim podacima, pradomovina Slovena se nalazila na teritoriji jedne od praistorijskih baltičkih grupa. Pre oko 3.200 godina Sloveni su se odvojili od Balta i počeli da naseljavaju jugoistočnu Evropu. To znači da se praslovenski jezik može nazvati jednim od prabaltičkih dijalekata. U nauci ima i drugih mišljenja o tom pitanju, na primer da su se Sloveni sekundarno približili Baltima u jezičkim kontaktima, ali ja smatram da sličnost u akcentuaciji koja se uočava pri poređenju baltičkih i slovenskih jezika ne može da se objasni ni kontaktima, ni tipologijom jezičkog razvitka, nego baš zajedničkim genetskim poreklom tih jezika. Ta situacija se može uporediti, recimo, sa engleskim jezikom u Americi, koji se odvojio od matice pa počeo vlastiti život na drugom terenu.
Kako se formirala akcentuacija ruskog jezika i kakav odnos ima sa ukrajinskim i beloruskim jezicima?
Ruski jezik, kao i ostali istočnoslovenski jezici, nastao je kao rezultat ujednačavanja i pregrupisanja niza praslovenskih dijalekata. Neki od tih dijalekata su ušli odjednom u dva ili tri savremena jezika. Tako da su, na primer, pojedini središnji velikoruski govori u akcentološkom pogledu veoma bliski određenim ukrajinskim ili beloruskim govorima. Neki od istočnoslovenskih dijalekata, naročito u zapadnoj Ukrajini, pokazuju duboke veze čak i sa južnoslovenskim jezičkim područjem, sa nekim srpskohrvatskim dijalektima, mada te veze nisu očite u okviru savremene situacije, pa se mogu rekonstruisati samo na osnovu naučne lingvističke uporedbe.
Da li ste već bili ovde i poznajete li naše filologe?
Prvi put sam bio u bivšoj Jugoslaviji 1965. godine, kada sam dobio mogućnost da izađem iz SSSR-a. Posle toga u inostranstvo nisam mogao da idem deset godina, jer sam učestvovao u potpisivanju protestnih pisama protiv političkih represija. Poslednjih godina sam više puta dolazio u Srbiju i u Hrvatsku, gde smo proučavali lokalne arhaične govore. Kao što se vidi i na ovom skupu, lingvisti iz celog sveta aktivno sarađuju sa naučnicima iz bivše Jugoslavije (došli su albanski, austrijski, danski, litvanski i ruski naučnici, napomena redakcije), a što je možda još važnije, pred našim očima odvija se saradnja srpskih i hrvatskih jezikoslovaca. Što se mene tiče, moram da istaknem značajna imena u srpskohrvatskoj akcentologiji kao što su Stjepan Ivšić, Aleksandar Belić i Pavle Ivić, čiji su radovi znatno uticali na moju naučnu biografiju i na razvoj baltoslovenske akcentologije generalno.
Uspeli ste da rešite mnoge probleme koje ste formulisali na početku svog naučnog puta?
Bitno je naglasiti da se skoro svi ti uspesi oslanjaju na rad i rezultate, kako pozitivne tako i negativne, drugih naučnika koji su radili na tim problemima pre mene. Nauka jeste društvena i kolektivna pojava. Naučnik može doći do nekih ozbiljnih rezultata samo ako bazira svoj rad na dosegnućima drugih naučnika.
Izvor: Politika Miroljub Mijušković